από την ομιλία του κατά την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνειας το 1963
εφυγε απο την ζωη σαν σημερα το 1971
«Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι η Κουρδική Εικόνα της Θεοτόκου θα αγιογραφόταν από μια Ρωσίδα, ότι την παράκληση θα τη συνέτασσαν ένας Έλληνας και μια Αμερικανίδα και ότι οι πρώτοι που θα την τιμούσαν θα ήταν Ορθόδοξοι Χριστιανοί από τις Ηνωμένες Πολιτείες;» αναρωτιέται ο Ιερομόναχος Μαδαεύς (Μαάμντι), Κούρδος στην καταγωγή. Με δική του πρωτοβουλία δημιουργήθηκε η «Κούρδισσα», η Εικόνα της Παναγίας με επιγραφές στην Κουρδική γλώσσα.
Για τη δημιουργία του ιερού αυτού έργου, για την εθνική ταυτότητα των Βαπτισμένων Κούρδων και για το μέλλον της Ορθοδοξίας ανάμεσά τους, μίλησε ο Π. Μαδαεύς στη συνέντευξη που ακολουθεί.
«Εγώ ο ίδιος μεγάλωσα σε οικογένεια Γεζίντι, όπου τιμούσαν την Παναγία»
– Πάτερ Μαδαέα, πώς γεννήθηκε η ιδέα της Κουρδικής Εικόνας της Θεοτόκου;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Η επιλογή ήταν προφανής· μέσα από την τιμή προς την Θεοτόκο πλησιάζουμε τον Υιό της, τον Σωτήρα του κόσμου.
– Γιατί συνέβη ώστε η πρώτη Εικόνα με Κουρδικά εθνικά στοιχεία να είναι της Παναγίας και όχι του Χριστού;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Έτσι προέκυψε, χωρίς να είναι κάτι προσχεδιασμένο. Όμως πρέπει να κατανοούμε ότι ό,τι υπάρχει μέσα στην Εκκλησία και στην ιερή τέχνη οδηγεί προς τον Χριστό τον Θεό. Η Παναγία είναι η κυριότερη Οδηγήτρια προς Αυτόν.
Η Εκκλησία την τιμά ήδη από τους πρώτους αιώνες. Οι Εικόνες Της συναντώνται ήδη στις κατακόμβες των πρώτων χριστιανών, ενώ οι εμφανίσεις Της και τα θαύματα που συνδέονται με το όνομά Της είναι γνωστά παντού — όχι μόνο ανάμεσα σε χριστιανούς, αλλά και σε μουσουλμάνους, γεζίντι και ανθρώπους άλλων θρησκειών.
Κι εγώ ο ίδιος μεγάλωσα σε οικογένεια Γεζίντι, όπου, παρά την παραδοσιακή απόρριψη του χριστιανισμού, η τιμή προς την Παναγία δεν έλειπε ποτέ. Ακόμη και στα σπίτια των σεΐχηδων και των πιρ φαίνεται η Εικόνα της.
Μεταξύ των Γεζίντι, η Παναγία συχνά ταυτίζεται με την Χατούν Φιαρχά, την αγία κόρη ενός σεΐχη, όμως η Υπεραγία Θεοτόκος με την προσωπικότητά Της την επισκίασε, ώστε η μνήμη της Χατούν σχεδόν λησμονήθηκε. Η Μητέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού έγινε το σύμβολο της μητρότητας για όλους τους λαούς και τις εποχές· είναι η ενσάρκωση της ύψιστης ταπείνωσης, της αγάπης και της αφοσίωσης.
– Και γιατί στην Εικόνα αυτή επιλέχθηκε να εικονιστεί η Παναγία μόνη της, χωρίς το Θείο Βρέφος;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Επέλεξα για την Εικόνα τον τύπο του Ευαγγελισμού· τη στιγμή που στην νεαρή Κόρη αναγγέλθηκε η γέννηση του Υιού του Θεού. Τότε εκείνη προφήτεψε με τα λόγια: «Ἰδού γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσίν με πᾶσαι αἱ γενεαί» (Λουκ. 1,48). Και αυτά τα λόγια εκπληρώθηκαν.
Ακόμη και στο Κοράνι της αφιερώνεται ολόκληρη σούρα, η 19η, όπου γίνεται λόγος για την αγιότητά Της και την εκλογή Της (είναι η μόνη γυναίκα που αναφέρεται ονομαστικά στο Κοράνι). Όμως μόνο στο Ευαγγέλιο αποκαλύπτεται το αληθινό βάθος της αποστολής της: να γίνει η Μητέρα του Θεού.
– Και αυτή η φράση από το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο είναι γραμμένη στην εικόνα, σωστά;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Ναι. Δημιουργώντας αυτή την Εικόνα, επιδιώξαμε ώστε η μορφή Της και οι επιγραφές στην Κουρδική γλώσσα να μιλούν στην καρδιά κάθε Κούρδου και κάθε Γεζίντι. Να γίνει Εκείνη ο σύνδεσμος ανάμεσα στον πολιτισμό μας και στην αλήθεια του Χριστού.
– Υπάρχει ωστόσο η άποψη ότι, αντίθετα, με την αποδοχή του χριστιανισμού οι Κούρδοι θα χάσουν την εθνική τους ταυτότητα. Τι σκέπτεσθε γι’ αυτό;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Αυτός είναι ένας μύθος, που σχετίζεται με την τραγική εμπειρία του παρελθόντος. Παλαιότερα, οι βαπτισμένοι Κούρδοι συχνά εντάσσονταν σε εθνικιστικές Εκκλησίες, όπου δεν υπήρχε χώρος για τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους — όπως στην αρμενική, στη νεστοριανή ή στη συριακή εκκλησία. Στην Ανατολική Ορθοδοξία όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η Ρωμαίικη Ορθόδοξη Εκκλησία δίνει θέση σε κάθε λαό και σε κάθε γλώσσα.
«Ο λαός μας ποτέ δεν γνώρισε τέτοια Μητέρα»
– Η ίδια η προσωπικότητα της Θεοτόκου είναι ξένη προς την ιστορία και τον πολιτισμό των Κούρδων ή όχι;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Δυστυχώς στο παρελθόν ο χριστιανισμός ήταν γνωστός στους προγόνους μας μέσα από τον νεστοριανισμό, μια αιρετική κατεύθυνση που υποβίβαζε την Παναγία, ονομάζοντάς την Χριστοτόκο και όχι Θεοτόκο. Γι’ αυτό και η τιμή Της δεν ρίζωσε βαθιά στην ιστορική μας πατρίδα. Η επιστροφή μας στην πληρότητα της Ορθόδοξης πίστεως ανοίγει τον δρόμο ώστε η Θεοτόκος να ενεργεί στον λαό μας και στην ιστορία μας. Όμως είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η Παναγία δεν βοηθάει μόνο τους χριστιανούς. Ακόμη και ανάμεσα στους Γεζίντι και Μουσουλμάνους υπάρχουν εκατοντάδες παραδείγματα της μεσιτείας της.
– Μπορείτε να αναφέρετε ένα παράδειγμα από την εποχή μας;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Το 1985 στη Δαμασκό γεννήθηκε σε μια Κουρδική μουσουλμανική οικογένεια ένα αγόρι με το πρόσωπο καλυμμένο από τρίχες. Η μητέρα δίσταζε για καιρό, αλλά μετά από την εμφάνιση μιας μυστηριώδους Μοναχής, η οποία της είπε να φέρει λάδι στη Μονή της Ορθόδοξης Σαϊντανάγια, το πρόσωπο του παιδιού θαυματουργικά καθαρίστηκε. Στο σημείο όπου χύθηκε το λάδι στα σκαλοπάτια της Μονής εμφανίστηκε το λαμπρό αποτύπωμα της Παναγίας, που έγινε ιερό κειμήλιο. Στη Μονή αυτή βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου «Σαϊντανάγια». Γι’ αυτό και η μορφή της Παναγίας ήταν ήδη οικεία στον λαό μας στη Συρία.
– Έχετε πει κάποτε για την απόδοση της Εικόνας της «Κούρδισσας»: «Αυτό είναι η αρχή της χριστιανικής πορείας για τον Κουρδικό λαό». Τι σας κάνει να θεωρείτε αυτό το γεγονός τόσο σημαντικό;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Ο Κουρδικός λαός σήμερα είναι διαιρεμένος όσο ποτέ άλλοτε· πολιτικά, θρησκευτικά και εθνικά ζητήματα έγιναν άβυσσος, που μας εμποδίζει να απλώσουμε το χέρι ο ένας στον άλλον. Καμιά πολιτική δύναμη, καμιά θρησκεία, καμιά μορφή του παρελθόντος δεν μπόρεσε να μας ενώσει. Η μορφή της Παναγίας προκαλεί δέος και ειρήνη, μαλακώνει τις καρδιές. Σαν στοργική Μητέρα, μπορεί να ενώσει τα παιδιά Της, ακόμη κι όταν βρίσκονται σε έχθρα μεταξύ τους.
Ο λαός μας ποτέ δεν γνώρισε μια τέτοια Μητέρα, που θα μπορούσε να μας συγκεντρώσει όλους κάτω από την προστασία Της.
«Θα ήμουν έτοιμος να περιμένω ακόμη επτά χρόνια»
– Λέγεται ότι η Εικόνα αγιογραφόταν περίπου επτά χρόνια. Υπήρξαν αμφιβολίες ή δυσκολίες;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Η αγιογράφος Άννα, που εργάστηκε για την «Κούρδισσα», γνωρίζει καλύτερα από κάθε άλλον αυτές τις δυσκολίες. Αυτά τα χρόνια ήταν χρόνος πνευματικής και καλλιτεχνικής της ωρίμανσης. Και κατανοώ ότι άξιζε η αναμονή. Ακόμη κι αν η δημιουργία της εικόνας απαιτούσε άλλα επτά χρόνια, θα ήμουν έτοιμος να περιμένω.
– Ποια αισθήματα νιώσατε όταν αντικρίσατε για πρώτη φορά την ολοκληρωμένη Εικόνα;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Βλέποντας τα πρώτα σχέδια, ένιωθα ότι πορευόμασταν στον σωστό δρόμο· αλλά το να αντικρίσω τον τελειωμένο ιερό χαρακτήρα ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό. Ένιωσα δέος μπροστά στο μεγαλείο εκείνου που είχε επιτευχθεί.
Κάθε φορά που προσεύχομαι μπροστά Της ή ζητώ την ευλογία Της για τις μεταφράσεις λειτουργικών κειμένων στην Κουρδική γλώσσα, αισθάνομαι την αόρατη σκέπη Της. Με τις προσευχές Της, ο Κύριος θα κάνει το αδύνατο δυνατό για τον λαό μου.
– Σας μίλησαν για θαύματα που σχετίζονται με την «Κούρδισσα»;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Όταν ζούσα στο μοναστηριακό σπίτι στην πόλη Τάλσα, στην Οκλαχόμα, μας επισκέφθηκε ένας προσκυνητής — ελληνοαμερικανός, ιεροψάλτης, μεταφραστής λειτουργικών κειμένων και αρχάριος υμνογράφος. Ενδιαφέρθηκε ειλικρινά για την ορθόδοξη ιεραποστολή μεταξύ των Κούρδων και των Γεζίντι και με μεγάλη προσοχή άκουγε τις διηγήσεις μου για την ιεραποστολή μας.
Εκείνο το βράδυ συζητήσαμε πολύ· και συγκλονίστηκε βαθιά από την ιεραποστολή μας και από την τραγική ιστορία του λαού μας. Το επόμενο πρωί με πλησίασε με μάτια που έλαμπαν. Μου είπε ότι τη νύχτα στην καρδιά του άναψε έμπνευση να γράψει παράκληση προς την «Κούρδισσα». Υπήρχε η αίσθηση ότι δεν ήταν απλή έμπνευση. Αυτό που με συγκίνησε ιδιαίτερα ήταν ότι η παράκληση άρχισε να γεννιέται κατά τις ημέρες της νηστείας της Κοιμήσεως, σαν να την ενέπνεε η ίδια η Παναγία. Μέσα σε δύο εβδομάδες συνέγραψε ολόκληρο το κείμενο της παρακλήσεως και ακόμη μερικούς ύμνους για τον Εσπερινό και τον Όρθρο.
Το έργο του συνέχισε η Μοναχή Σιδωνία. Είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα! Μια τυφλή Αμερικανίδα, που βρήκε την Ορθοδοξία μετά από μακρές πνευματικές αναζητήσεις. Έμαθε τη γεωργιανή γλώσσα, μετέφρασε την παράκληση της Αγίας Νίνας στα αγγλικά και είναι αληθινή επαΐουσα στην εκκλησιαστική μουσική.
Της στείλαμε την παράκληση και τα πρόχειρα τροπάρια. Η Αδ. Σιδωνία, παρά την τύφλωσή της, μπόρεσε να εισάγει στο κείμενο διορθώσεις που το ανέβασαν σε εντελώς νέο επίπεδο, γεγονός που εντυπωσίασε ακόμη και τον φίλο μου.
Θυμάμαι τη συγκλονιστική σκηνή, όταν μας παρακαλούσε να της περιγράψουμε λεπτομερώς την Εικόνα, για να κατανοήσει βαθύτερα την ουσία της… Πώς θα μπορούσε να περιγραφεί κάτι σε εκείνη που εκ γενετής δεν είχε δει ποτέ τίποτα; Κι όμως, οι προσπάθειές μας ξεπέρασαν κάθε προσδοκία: το έργο της πάνω στα κείμενα μάς συγκλόνισε με τη πνευματικότητά του. Νιώθαμε σε αυτό την άμεση επέμβαση του Θεού.
Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι την Κουρδική Εικόνα της Θεοτόκου θα τη ζωγράφιζε μια Ρωσίδα, την παράκληση θα συνέθεταν ένας Έλληνας και μια Αμερικανίδα, και οι πρώτοι που θα την τιμούσαν, θα ήταν Ορθόδοξοι Χριστιανοί από τις Ηνωμένες Πολιτείες;
Συνάντηση Ορθοδόξων Κούρδων στην Τιφλίδα
– Και όταν δείξατε την Εικόνα στους Ορθοδόξους Κούρδους και Γεζίντι , ποια ήταν η αντίδραση, τι θυμάστε;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Αρχικά, όταν στην καρδιά μου γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας της «Κούρδισσας» και του Σωτήρος Παντοκράτορος, φανταζόμουν ότι αυτές οι μορφές θα γίνονταν οι πρώτες Εικόνες για τον μελλοντικό Ναό μας, όπου θα τελούσαμε τη λατρεία στη Κουρδική γλώσσα.
Πίστευα επίσης ότι θα τις ευλογούσε ο πρώτος χειροτονημένος ιερέας κουρδικής καταγωγής, ομιλών την κουρμαντζική διάλεκτο. Αυτό το όνειρο φαινόταν μακρινό· αλλά με το έλεος του Θεού, μετά από δεκαπέντε χρόνια, έγινε πραγματικότητα.
Τον Αύγουστο του 2024, στον Πατριαρχικό Καθεδρικό Ναό της Τιφλίδας, «Σάμεμπα», με τη συμμετοχή περισσότερων από εξήντα Ορθοδόξων Κούρδων και Γεζίντι, εγώ -ως Κούρδος που έλαβα την ιερωσύνη- μετέφρασα την Παράκληση και τέλεσα τον αγιασμό αυτής της Εικόνας, καθώς και άλλων ιερών εικόνων και σκευών. Πολλοί στάθηκαν μπροστά στην Εικόνα με δάκρυα, συνειδητοποιώντας ότι αυτό το ιερό αντικείμενο συνδέεται με τον πολιτισμό τους, τη γλώσσα τους και τη δίψα τους για τον Θεό, κάτι που παλαιότερα δεν ήταν δυνατό ούτε να φανταστούμε.
Τι θα ακολουθήσει;
– Ποιες άλλες Εικόνες σχεδιάζετε να φιλοτεχνηθούν;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Η αγιογράφος μας Άννα ολοκληρώνει την Εικόνα του Σωτήρος Παντοκράτορος, του Καθημένου επί αγγέλων, χερουβείμ και σεραφείμ. Αυτή η Εικόνα δείχνει ότι ο Χριστός είναι Κύριος των αγγέλων, οι οποίοι είναι μόνο διάκονοι της δόξας Του.
Με την Άννα έχουμε συλλάβει ένα μεγάλο σχέδιο, για το οποίο προς το παρόν μπορώ μόνο να πω ότι περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας μεγάλης Εικόνας για τους Ορθοδόξους Κούρδους Σοράν, Γκοράν και άλλους κατοίκους του Ιρακινού Κουρδιστάν. Και αυτή η Εικόνα θα γίνει σημαδιακή όχι μόνο σε πνευματικό αλλά και σε πολιτισμικό επίπεδο.
Επιπλέον, οι Γεωργιανοί τεχνίτες συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία. Έχουν ήδη φιλοτεχνήσει για εμάς αρκετές Εικόνες με επιγραφές σε δύο Κουρδικές διαλέκτους: κουρμαντζική και σορανική. Ανάμεσά τους — η Εικόνα του Σωτήρος «Ελεήμονος» (Rehîm) και η μορφή του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, που θα τοποθετηθεί στην πρώτη σελίδα του τεύχους της Θείας Λειτουργίας του, την οποία πρόσφατα μετέφρασα στα Κουρδικά.
Σχεδιάσαμε επίσης μαζί με την αγιογράφο μια μοναδική «Αραράτισσα». Εικόνα της Θεοτόκου, η ιστορία της οποίας απαιτεί ξεχωριστή αφήγηση.
Ρουμάνοι τεχνίτες εργάζονται για εμάς στη δημιουργία Εικόνας του Αγίου Γεωργίου, εικονογραφημένης πάνω σε γυαλί — χαρακτηριστικό γνώρισμα της ρουμανικής παραδόσεως.
Έλληνες τεχνίτες, εμπνευσμένοι από την ιστορία της Κούρδισσας, εξέφρασαν την επιθυμία να φιλοτεχνήσουν για εμάς μερικές Εικόνες στο δικό τους ύφος.
Ο φίλος μου, Αφροαμερικανός δόκιμος Σεραφείμ, ολοκληρώνει για εμάς την Εικόνα του Οσίου Μωυσέως του Αιθίοπος, όπου θα απεικονίζεται ο Κουρδικός Ορθόδοξος Σταυρός, με επιγραφές και στις δύο Κουρδικές διαλέκτους.
Οι Γεωργιανοί τεχνίτες έχουν ήδη δημιουργήσει σχεδόν Είκοσι εικόνες με σμάλτο, που χρησιμοποιούνται για ιερά σκεύη.
Στη Μόσχα, μία ευσεβής χριστιανή εργάζεται με το χέρι στην κεντητή Εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού· ένα έργο μεγάλης κλίμακας, αφού η προετοιμασία μόνο του σχεδίου τής πήρε περισσότερο από δύο χρόνια.
Σέρβοι τεχνίτες δημιούργησαν για εμάς δύο θαυμάσιες ψηφιδωτές εικόνες: τον Ιησού Χριστό και την Υπεραγία Θεοτόκο. Είναι φτιαγμένες με βάση την Ορθόδοξη παράδοση, αλλά ταυτόχρονα φέρουν ένα πρωτότυπο χαρακτήρα, που υπογραμμίζει την ιδιαιτερότητα του έργου.
Καθένα από αυτά τα έργα είναι μέρος της προσπαθείας μας να εδραιώσουμε την Ορθόδοξη Πίστη στις καρδιές του λαού μας, ενώνοντας την πνευματική κληρονομιά των διαφορετικών Ορθοδόξων λαών και πολιτισμών.
– Πώς βλέπετε το μέλλον των Ορθοδόξων Κούρδων; Υπάρχουν δυσκολίες και δοκιμασίες σήμερα; Και τι σας δίνει, αντίθετα, ελπίδα και χαρά;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Το μέλλον μας το αντικρίζω με έμπνευση. Βρήκαμε τον Θεό, ο Οποίος δεν μας κοιτά απλώς από μακριά, αλλά φροντίζει τους ανθρώπους, ζει μαζί τους, μοιράζεται τις χαρές και τα παθήματά τους. Είναι αυτή η θαυμαστή σχέση με τον ζωντανό και αγαπώντα Θεό.
Κάθε επιστροφή στην πίστη του Χριστού είναι ένα ξεχωριστό θαύμα· κάθε ιστορία βαπτίσματος είναι μοναδική και κατευθυνόμενη από τη Θεία Πρόνοια.
Εμείς απλώς σπέρνουμε τον σπόρο, και ο Θεός είναι Εκείνος που τον αυξάνει. Αυτό μας γεμίζει με μεγάλη ελπίδα.
Οι δοκιμασίες συνδέονται με το ερώτημα: τι θα ακολουθήσει; Ναι, χιλιάδες Ορθόδοξοι Κούρδοι και Ορθόδοξοι Γεζίντι έλαβαν το Βάπτισμα (ιστορικά ένας λαός, αν και σήμερα ονομάζονται με διαφορετικούς τρόπους), αλλά τώρα μπροστά μας στέκεται το έργο να κατανοήσουμε πώς θα οικοδομήσουμε την περαιτέρω ζωή μας.
– Τι θα θέλατε να πείτε σε εκείνους που στηρίζουν την ιεραποστολή σας μεταξύ των Κούρδων;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Εκφράζω την βαθύτατη ευγνωμοσύνη μου προς όλους τους συναγωνιστές μας, και τους καλώ να μη σταματήσουν στην παρούσα πρόοδο. Ο κόπος σας, η στήριξή σας ποτέ δεν θα αποδειχθούν μάταιοι. Συμμετέχετε στο έργο του Θεού — και αυτό είναι κάτι που κανείς δεν θα μπορέσει να σας αφαιρέσει. Κάθε εγκόσμιο έργο αργά ή γρήγορα τελειώνει. Το έργο όμως του Θεού είναι εκείνο που μένει αιώνια, εκείνο που θα προπορεύεται ημών, όταν ο Κύριος μας καλέσει κοντά Του.
Τώρα βρισκόμαστε μόνον στην αρχή αυτού του δρόμου, μόλις ετοιμάζουμε το έδαφος για μελλοντικά κατορθώματα. Είμαι όμως βέβαιος ότι ένδοξο μέλλον περιμένει τον λαό μας. Ο Κύριος είπε: «Ὁ πιστός ἐν ἐλαχίστῳ καὶ ἐν πολλῷ πιστός ἐστιν» (Λουκ. 16,10).
– Ποιαν παρακαταθήκη θέλετε να αφήσετε στους Κούρδους που θα προσεύχονται μπροστά σε αυτήν την Εικόνα;
Ιερομόναχος Μαδαεύς: Κάθε Κούρδος και Γεζίντι που θα στέκεται ενώπιον της Εικόνος της «Κουρδίσσας» πρέπει να θυμάται δύο πράγματα. Πρώτον, την ιστορία μας, γεμάτη από παθήματα και απώλειες, όπου στον λαό μας δεν δόθηκε ούτε ανάπαυση ούτε βοήθεια από εκείνους προς τους οποίους προσεύχονταν οι πρόγονοί μας. Αυτοί επικαλούνταν αγγέλους, πνεύματα και αγίους, αλλά οι δεήσεις τους έμεναν αναπάντητες. Αξίζει να μείνουμε σε εκείνην την πίστη των προγόνων, η οποία μας άφησε μόνους;
Από την άλλη, ενώπιόν μας στέκεται η μορφή της Θεοτόκου, της Μητρός του Ζώντος Θεού. Αυτή δεν είναι κάτι αφηρημένο, ούτε ιδέα, αλλά πραγματική Υπερασπίστρια, η οποία έσωσε όσους με πίστη προσέτρεχαν σε Αυτήν. Δέστε τους λαούς που δέχθηκαν τον Χριστό. Γνώρισαν πολέμους, παθήματα, γενοκτονίες, αλλά πάντοτε αναστήνονταν, διότι είχαν τη δύναμη του Θεού, είχαν τη Μητέρα του Θεού, που μεσιτεύει γι’ αυτούς.
Όταν θα προσευχόμαστε ενώπιον αυτής της Εικόνος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε: από τούτη τη στιγμή η ιστορία μας δεν είναι πλέον ιστορία θυμάτων που απλώς υποφέρουν· είναι ιστορία λαού που βρήκε τον Χριστό και δι’ Αυτού κατήγαγε τη νίκη.
Η προσευχή μας ενώπιον αυτής της Εικόνος είναι οι επόμενες γενεές να μην αρκούνται στο να Βαπτίζονται, αλλά να ζουν με συνειδητή και βαθιά πίστη, γνωρίζοντας ότι η Θεοτόκος είναι πάντοτε μαζί μας, και ο Υιός της περιμένει τον καθένα που αναζητεί την αλήθεια. Σημαντικό είναι να μη χάσουμε αυτόν τον δρόμο, που οδηγεί στον Τριαδικό Θεό, του Οποίου το Όνομα είναι Ἀγάπη.
